Day: January 17, 2016

መባ ፊልሙ

“መባ” የ“ረቡኒ”ዋ ቅድስት ይልማ ፊልም መሆኑን በሰማሁ ቅጽበት ነበር የማይበትን ቀን ቆርጬ ሲኒማ የተገኘሁት። “ረቡኒ” ላይ ካሳየችው ጥሩ ነገር አንጻር፥ ‘መባ ላይ ምን አምጥታ ይሆን?’ ከሚል ከፍተኛ ጉጉትና ጥበቃ ጋር ነበር ጀምሬ የጨረስኩት። ሆኖም ግን፥ እንደተለመዱት ‘ፊልሞቻችን’ ሆኖ ነው ያገኘሁት። የተፈረፈሩ የቴክኒክ ብቃቶችን እዚህና እዚያ፥ በየፊልሙ ሊያጋጥመን እንደሚችል ሁሉ፥ መባም የራሱን ጥሩ ነገሮች አያጣም። የመጠበቅ (expectation) ጣጣም ተጨምሮበት፣ ፊልሙ ይዞኝ እንዳልቆየና እንዳሰለቸኝ ልግለጽና፥ ከዋናው ጉዳዬ ጋር ልቀራረብ።

መባ (ዋና ገጸ ባህርይው)

መባ የህክምና ዶ/ር ነው። ሲኖር ሲኖር… በደረሰበት የአእምሮ ህመም ምክንያት ወደ ቤተሳይዳ የአእምሮ ህክምና ሆስፒታል ሄዶ ታክሞ፣ አገግሞ ወጥቶ እንደነበረ፥ ያልተተረከው የጀርባ ታሪኩ ያወሳል። የሞያም ነገር ተጨምሮበት፥ ሌሎች ታማሚዎችን በመርዳት የተሰማራ፣ የሰው ህመም የሚያመው ትሁት ጎልማሳ ነው። መባ ከሊቅ እስከ ደቂቅ የሚዘምርለት ደጋፊ ባለሞያ ነው። ለታካሚዎቹ “መባ ሊመለስ ነው።” የሚለው ወሬ በራሱ ሰርግና ምላሽ ሆኖላቸው በዝማሬና በሆታ የጠበቁት ‘መሪ’ ነው። ከነበሩበት ባርነት ነጻ እንዲያወጣቸው ተስፋ የጣሉበት ‘መሲህ’፤ ዶ/ር መባ!

ከተመለሰ በኋላ፥ “መጣ… መጣ…” ተብሎ የተደነከረለት፣ ሲያዩት ብቻ እግሮቹ ስር ወድቀው የሚታዘዙለት ዓይነት ነው። በስሙ የተቀመሩ ዝማሬዎችን በኅብረት ያቀነቅኑለታል። በመምጣቱ ተስፋቸው የለመለመ ታካሚዎች አሉ። በወዳጁ በ30 ብር አልተሸጠም እንጂ፣ ‘ስቀለው ስቀለው’ ተብሎ ቀራንዮ አደባባይ አልዋለም እንጂ፥ ዶ/ር መባን ለ“መባ” ፊልም እንደ ኢየሱስ ነው የተሳለው ብንል ማጋነን አይሆንም። አስተምህሮዎቹም መጽሐፍ ቅዱሳዊ ቃና ያላቸው ናቸው። ሕይወቱ ካለፈ በኋላም ራዕይው በደንብ ተዘክሮ፥ ታካሚዎቹን ከህክምና ተቋሙ ባንድ ጊዜ የማስወጣት (deinstitutionalization) ተቋማዊ እርምጃን አስወስዷል። ፊልሙ ሲገባደድም፥ አብዛኛውን የስነልቡና ሀኪም ትወክላለች የማታስብለው ዶ/ር ቤዛ በተራዋ ታካሚ ሆና ተቋሙ ውስጥ ስትታከምና፣ የዶ/ር መባ መንፈስ ሲንከባከባት ይታያል።

ሰዎች ቱግ ብለው ሲናገሩት ዶ/ር መባ በትህትና ሰባብሮ ይመልሳቸዋል። አጠገቡ ያለ ታማሚ ጫማ ክሩ ተፈትቶ ካየ፥ ዝቅ ብሎ ያስርለታል። የሆስፒታሉ መደበኛ ሀኪሞች ታካሚዎችን ሲናገሩ ቁጣ የተቀላቀለበት ከሆነ፥ እርሱ ቆም ብሎ ያስረዳላቸዋል። ታማሚን “ትንሽ ቀን እኔ ጋር ትቆይና ልያት” (ምህረትን) እስከማለት የሚደርስ ጥንካሬም አለው። ሆኖም ግን መባ አገጋሚ ነው። በዚህ የተነሳ ወይም በልበ-ስሱነቱ ሊሆን ይችላል፥ ታካሚዎቹ የቀድሞ ታሪካቸውን ሲናገሩ ሆዱ ይንቦጫቦጫል። ጫንቃው ህመማቸውን መሸከም ከብዶት ይንገዳገዳል። ሊረዳቸው ቁጭ ብሎም እርዳታ ያሻዋል። ከዚህ ባለፈ ሌላ የሚረዳት ታካሚ (ምህረት)፥ ከእርሱ ጋር የፍቅር የሚመስል ግንኙነት ለመጀመር እንደተወሰወሰች በሚመስል መልኩ ስትቀርበው፥ እርሷን ለመጠበቅ ያህል እንኳን አይጠብቃትም። – “ተዏት ከኔ ጋር” ይላል እንጂ። ‘እርሱም ልቡ ነገር ቢኖር ነው’ እንዳይባል፥ አሳሳሉ አያስገምተውም።  እንደ መልከጸዴቅ ነው!

ገጸ–ባህርይ አሳሳልና መቼት

የአእምሮ ታማሚዎቹን የበዛ ጅልና መሳቂያ አድርጎ በተለመደው መልኩ የመሳል ነገር አለ። ውሎአቸው ፍጹም እርጋታ የራቀው፣ በነውጥ የተሞላ፣ እና ስለህመማቸውና ሀኪሞቻቸው በማውራት ብቻ የተሞላ አድርጎ ይስላል። ይሄ በቅርብ ከሚታየው ነባራዊ ሁኔታ የራቀ ከመሆኑ ባሻገር፥ ኅብረተሰቡ ለአእምሮ ህክምና ጣቢያዎችና ታማሚዎቹ ያለውን አመለካከት የሚያጠለሽና፣ መገለልን ሊሰብክ የሚችል ዓይነት ነው። ስፖርት ሲሰሩ፥ እንደ ህጻን ከቀ እስከ ቆ፥ ምልክቶቹን በሰውነታቸው ይሰራሉ። ምናልባት “መሳቂያ ይሁን” ተብሎ የገባ ነገር ይሆናል እንጂ፥ ይሄ ለህጻናት ወይም ለተለዩ የአእምሮ ታማሚዎች እንጂ፣ ለግቢ ሙሉ ታማሚ የማይመስል ነገር ነው። ግቢው እግርጌ አካባቢ፥ ሊያስዋኝ የሚችል የተኛ ኩሬ አለ። ምናልባት ምህረት ከመባ ጋር እንዳትገናኝ በተከለከለች ጊዜ፥ እንድትገባበትና ሌሎቹ ታካሚዎች ተሯሩጠው ገብተው እንዲያወጧት ብቻ የተመረጠ ቦታ ይመስላል። ደግሞም ውኀው ለፊልሙ ትዕይንት (scene) ተጨማሪ ግብአት ሊሆን ይችላል፥ የአእምሮ ህክምና ተቋም ውኀ ያለበት ቦታ ላይ ለመገንባት ግን ወይ ግድየለሽ አስተዳደር፣ አልያም የፊልም ባለሞያ መሆንን ብቻ የሚጠይቅ ይሆናል።

ፊልሙ የሚያቀነቅነው የህክምናን ዘዴ መቀየርና፣ ከ50 ዓመታት በፊት የነበረን የጽኑ አእምሮ ህሙማን ማቆያ ተቋማት የማፍረስ ፖሊሲ ዙሪያ ቢሆንም፥ ፊልሙ ላይ ምንም የጊዜ መቁጠሪያ ዓ/ም ስላልተጠቀሰ (እንደ “ከ40 ዓመት በፊት” ዓይነት) ፊልሙን በአሁን ጊዜነት ሲመዘን ጎዶሎ ያደርገዋል። ያኔ የነበረውን እንቅስቃሴ ማሳየት ነው የፈለገው እንዳይባልም፥ ሁኔታውን በሚመስል መልኩ አልቀረጸውም። ለምሳሌ፥ የጽኑ አእምሮ ታማሚዎቹ ድምጾች የታፈኑ ጩኸቶች ስለሚሆኑ እርስ በርስ በቡድን መዋልን ላንጠብቅ እንችላለን። የሚኖሩበት ሁኔታም ያኔ ችግር ተብሎ እንደተነሳው የተፋፈገ አይደለም። ምናልባት፥ እንደ በጥፊ መማታት እና ጆሮ አስይዞ መቅጣት ዓይነት የአካላዊ ጥቃቶች ሲፈጸሙ ማሳየቱ ከያኔው ወቅት ጋር ያቀራርበው ይሆናል። ሆኖም ግን፥ በዚህ አገርና ዘመን የአእምሮ ህክምና ተቋማት የሚደረግ አይደለምና ላሉን ጥቂት ተቋማትና ባለሞያዎች ክብረ-ነክ ሊሆን ይችላል። ችግሩ ኢ-ልብወለዳዊ ሆኖ እንደሚፈጸም የተደረሰበት ነው ከተባለም፥ የሰብአዊ መብት ጥሰት ነውና በወንጀል ዶሴ እንጂ በፊልም ጽሁፍ አይደለም መታየት ያለበት።

በነገራችን ላይ… “መባ” ቅጂ (copy)፣ ወይስ ኦርጂናል?

‘መባ’ ብዙ ነገሩ ከቶም ሻድያክ “ፓች አዳምስ” ጋር ይመሳሰላል። ይሄ ሆነ ተብሎም፣ አጋጣሚም ሊሆን ይችላል። ሆኖም ግን ተወዳጁ “ረቡኒ”ም ከ’ስዊት ኖቬምበር’ ጋር መመሳሰሉንና በዚህ የተነሳ ብዙ ተብሎ እንደነበርም ይታወሳል። ከፊልም ላይ ቅመሞችን (elements) ወስዶ፥ የራስ ታሪክ ላይ መዝራትም ሆነ፤ ከታሪኩ ጨልፎ፥ የራስ ቅመሞችን (elements) መቀየር ሁለቱም ጥበብ ቢሆኑም፥ ቅጂ ቅጂ ነው። ከሰው ፍርድ ቢሸሽም፣ ከኅሊና አያመልጥም። ቅድስት ግን፥ ታህሳስ 18/2008 ላይ ከታዲያስ አዲስ ጋር ባደረገችው ቆይታ ስለኦርጂናልነቱ ተጠይቃ፥ “ጥሩ ፊልም በተሰራ ቁጥር ኮፒ ነው ባይባል ደስ ይለኛል። ኮፒ ከሆነ ይታወቃል። …ኮፒ ነው መባል የጥሩ ስራ መገለጫ እየሆነ መጥቷል።” ስላለች እንተወው።

የጽኑ አእምሮ ህሙማን ማቆያ ተቋማትን የማፍረስ ፖሊሲ (Deinstitutionalization)

እ.ኤ.አ. በ1950 ገደማ የተጀመረ፥ የጽኑ የአእምሮ ህሙማን እና ተፈጥሯዊ የአእምሮ እክል (mental retardation) ተጠቂዎችን፥ ከትልልቅ ማቆያ ተቋማት በማስወጣት፥ ተቋማቱን ሙሉ ለሙሉ ወይም በከፊል የመዝጋት ፖሊሲ ነው። ይህም፥ በወቅቱ በህመም ሲሰቃዩ ለነበሩ ሰዎች እና ከዚያ በኋላ የታማሚዎቹን ዓለም ለተቀላቀሉ፥ የነበረው ጥቅምና ጉዳት በብዙ ባለሞያዎች ተተንትኖ ተመዝግቧል። በወቅቱ የነበረው የታማሚዎች አያያዝ ችግር፣ የወጪ ቅነሳ፣ እና ክሎርፕሮማዚን (ቶራዚን) የተባለው የመጀመሪያው የአእምሮ ህመም መድኃኒት (antipsychotic) መፈጠር ጋር ተያይዞ፥ ሰዎች ማኅበረሰቡ ውስጥ ሆነው መድኃኒቱን ቢጠቀሙ፥ በሽታቸውን ለማከም ይችላሉ ተብሎ መታመኑ፥ ፖሊሲውን በማርቀቅ እና በመተግበር ረገድ አንኳር ሚናዎችን ተጫውተዋል።

እንደማሳያ: እ.አ.አ. በ1955 በአሜሪካ አገር ውስጥ ከነበረው 164 ሚሊዮን አጠቃላይ የህዝብ ብዛት፥ 558,230 ያህል ጽኑ የአእምሮ ታካሚዎች በሕዝብ ሆስፒታሎች ውስጥ ነበሩ። በአንጻሩ ደግሞ በ1994 ከነበረው 260 ሚሊየን የአሜሪካ ህዝብ መካከል፥ 486,620 ያህሉ ሆስፒታሎች ውስጥ ይታከሙ ነበር። የቁጥሩ ለውጥ በግልጽ እንደሚያሳየው፥ በፊት ሆስፒታል ውስጥ ሆነው እንክብካቤ ሊያገኙ ይችሉ የነበሩ የጽኑ የአእምሮ ህሙማን አሁን ማኅበረሰቡ ውስጥ አሉ። – እንደማንኛውም ለውጥም፥ ይሄም የራሱ ፈተናዎችና ዕድሎች እንደሚኖሩት ይጠበቃል።

የዘርፉ እና የማኅበረሰብ ሳይንስ ባለሞያዎች፥ ፖሊሲው ያመጣውን ጥቅምና ጉዳት በሁለት ጎራ ቆመው ይከራከራሉ። አንዳንዶች፥ ‘በትልልቅ ተቋማት ውስጥ የአእምሮ ታማሚዎች ይያዙ የነበሩበት ሁኔታ፥ የሰው ልጆችን ክብር የሚነካ፣ ለተለያዩ  አካላዊና ወሲባዊ ጥቃቶች የሚያጋልጥ፣ አካላዊ ቅጣቶች ተበይነው የሚተገበሩበት፣ ነጻነትን የሚገፍ፣ የአእምሮና የመንፈስ ደህንነት ሰላምን የማያስከብር፣ እና ሆን ብሎ፥ ሰዎችን መሳቂያ መሳለቂያ የሚያደርግ ስለነበረ ፖሊሲው መፍትሄ አምጥቷል’ ይላሉ። ተቋማቱ፥ ጥገኝነትን፣ ልግምተኝነትን እና ስንፍናን እንዳበረታቱ አክለው ያስረዳሉ።

ሌሎቹ ደግሞ፥ ‘’ፖሊሲው ታካሚዎቹን ከተቋማቱ ስለማስወጣት እንጂ፣ ቀጥሎ መድኃኒት ስለማግኘት አለማግኘታቸው ግድ እንዳልሰጠው፣ በኅብረተሰቡ ውስጥ በስኬት እንዲኖሩ ለማገዝ አቅጣጫዎችን አለመቀየሱና፣ ስለመልሶ ማቋቋም አገልግሎቶች አለማሰቡ፥ የከፋ ተስፋ መቁረጥና መገለል ውስጥ ከቷቸው ነገሩን አባብሶታል’ ይላሉ። ፖሊሲው መተግበር ከጀመረ በኋላም፥ ታካሚዎቹ ከማኅበረሰቡ ጋር ሲቀላቀሉ፥ ያለባቸው ህመም በአልኮልና በተለያዩ እጾች ተባብሶ በሚያደርሷቸው ጥፋቶች ተከስሰው ወህኒ ይወርዳሉ በማለት፥ ከጥቃቅን የጓዳ ጥቃቶች አንስቶ እስከ ትልልቅ አገራዊ ወንጀሎች ጀርባ የአእምሮ ጤና ከግምት መግባት ያለበት ጉዳይ መሆኑን ይናገራሉ። ከዚህ ጋር ተያይዞ፥ 1/3ኛ ጎዳና አዳሪዎች የአእምሮ ታካሚዎች እንደሆኑ ይነገራል። ካለስራ መቅረት፣ ራስን የማጥፋት ሙከራዎች፣ ከሰዎች ጋር አለመገናኘትና መገለልም ከፈተናዎቹ መካከል ይጠቀሳሉ። ከዚህ በተጨማሪም፣ ፖሊሲው ብዙዎችን ጎዳና ላይ ጥሏቸዋል፣ ካለጤና ሽፋን አስቀርቷቸዋል፣ በተለየ ዓለም ውስጥ መገለልን አስተርፎላቸዋል ይላሉ ተከራካሪዎቹ።

የታሪክ መዛግብት እንደሚያስረዱትም፥ ያኔ በዓለማቀፍ ደረጃ የነበረው የተቋማቱ ሁኔታ ከዓለም በቃኞች ጋር የሚመሳሰል ነበር። በ1970 (እ.አ.አ) በበጀት እጥረትና በመድኃኒቶች ተስፋ ሰጪነት ምክንያት አብዛኞቹ ተቋማት ሲፈርሱ፤ ብዙ ታማሚዎች በቤት አጥነት ወይም በእጃዙር ተቋማት ውስጥ ቆይተዋል። የሁለቱ ጎራዎች ክርክር ባለበት፥ ከ1973 ጀምሮ፥ ከማፍረስ ይልቅ፣ ትልልቆቹን ተቋማት ወደ ማኅበረሰብ መንከባከቢያዎች በመቀየር እንዲተገበር እንቅስቃሴዎች ተጀምረው ለውጦች ታይተዋል።  የስነልቡና ታካሚዎች ህብረተሰብ (psychiatric community) ከማቋቋም ይልቅ፥ ህብረተሰቡን የስነ ልቡና ድጋፍ ሰጪ (community psychiatrists) እንዲሆን ማድረግ የሚለውም እንደመፍትሄ የተጠቆመ ነው።

ያለበት ሁኔታ…
(ዓለማቀፍ)

እንደ የዓለም ጤና ድርጅት 2001 (እ.አ.አ) ሪፖርት በዓለም ላይ፥ ከ4 ሰው አንዱ በህይወት ዘመኑ የሆነ ጊዜ ላይ፥ በአእምሮ ወይም በነርቭ ቀውስ ጥቃት ይደርስበታል። 450 ሚሊዮን ሰዎች በአእምሮ ህመምና የባህርይ ነውጥ የተነሳ እየተሰቃዩ ይገኛሉ። ይህም የአእምሮ ጤና ችግሮችን፥ ከዋና ዋና የጤና ችግሮችና የአካል ጉዳት መዘዞች ተርታ ይመድባቸዋል። ህክምናዎች ቢኖሩም፣ 2/3ኛ ያህሉ የበሽታቸው ዓይነት ተለይቶ ቢታወቅም፥ ታማሚዎቹ የህክምና እርዳታ አይፈልጉም። ይህንን ችግር ከሚያባብሱ ነገሮች መካከልም፥ ማግለል፣ መድልዎ፣ እና ችላ መባል ይገኙበታል። “መገለል ባለበት የሰዉ ግንዛቤም አናሳ ይሆናል። ግንዛቤው ባልሰፋበትም መገለል ይበዛል።” ይላሉ አሰላሳዮች።

“አንዳንድ የአእምሮ ጤና ችግሮችን መከላከል እንችላለን። አብዛኛው የአእምሮና የባህርይ ቀውስ ደግሞ በተመጣጣኝ ወጪ መታከምና መዳን ይችላል። የጤና ችግር ያለባቸው ሰዎች ውጤታማ ሆነው በመኖር የማኅበረሰብ ዋና አካላት መሆን ይችላሉ።” ይላሉ። የጥናት ውጤቶች እንደሚያስረዱትም፥ ከ80 በመቶ በላይ የስኪዞፍረኒያ ታካሚዎች መድኃኒታቸውንና ህክምናቸውን ከጨረሱ በኋላ አያገረሽባቸውም። 60 በመቶ የሚሆኑ በድብርት የሚሰቃዩ ሰዎች በመድሃኒት እና በሀኪም ክትትል ሊያገግሙ ይችላሉ። 70 ከመቶ የሚጠጉ የመጣል በሽታ (epilepsy) ያለባቸው ሰዎች አስፈላጊው ህክምና ቢደረግላቸው መዳን ይችላሉ።

(አገራዊ)

የእኛ ሰው፥ ጤናማውንም አእምሮ የማሳመም አቅም አለው። በጋራ እንደመኖራችን፥ እርስበርስ መተያየታችንም ይበዛልና አሽሙሩም ተረቱም አቀጣጣይ ነው። የኑሮ ሁኔታውና የማኅበረ-ባህላዊው አኗኗርም አለ። ባህሉ የአእምሮ ህመምን ከእርኩሳን መናፍስት ጋር ስለሚያያይዘው አስፈላጊውን ህክምና ለማግኘት መንገዶች ቶሎ አይከፈቱም። መንገዶቹ በሚገኙበት አጋጣሚም ማኅበረሰቡ አግላይ ነው። ከጊዜ ወዲህ ጥቂት ለውጥ ቢታይም፥ ብዙ ከአእምሮ እክል ጋር የተወለዱ ህጻናት ቤት ውስጥ ይደበቃሉ እንጂ፤ ት/ቤት ለመላክ አቅሙም አማራጩም ብዙ አይደለም።

ታሞ ሰፈር ውስጥ ከሚታይ ሰው ይልቅ፥ ሆስፒታል የሚመላለሰው ላይ የበለጠ አይንና አፍ ይበዛበታል። በዚህ የተነሳ የተጋላጭነት መጠኑን ለማጥናት ቀላል አይሆንም። ሰውም ለአምሮና ለባህርይ ቀውሱ ሀኪም የሚያማክረው ከስንት አንድ ጊዜ ነው። አንድ ለእናቱ የሆነውን አማኑኤል ስፔሻላይዝድ ሆስፒታል ብዙዎች አግልለው ነው የሚመለከቱት። ከነስሙም “እብድ ሆስፒታል” ይባላል። ሆኖም ታካሚዎች ግቢው ውስጥ የሚተክሏቸውንና የሚንከባከቧቸውን አበቦች፣ የሚቀቧቸውን ግድግዳዎች እና የሚያዘጋጇቸውን የስነጽሁፍና የስነ ጥበብ ዝግጅቶች ስንመለከት አመለካከታችን ይለወጣል። የአእምሮ ህክምና ሆስፒታል ውስጥ ይነበባል፣ አትክልት ይተከካላል፣ የእደ ጥበብ ሞያ ይደረጃል፣ ኪነ ጥበብ በወጉ ይከየናል። እዚያ ጆሮ መያዝም ሆነ ሌላ ዓይነት ቅጣት የለም!

ተጠቂው የኅብረተሰብ ክፍል

ከአእምሮ ህመም ጋር በተያያዘ ተጋላጩና፣ እንክብካቤውን ባለማግኘት የሚጠቃው ደሀው ነዋሪ ነው። በዚህ የተነሳም የአእምሮ ጤና ህጎች፥ የማኅበረሰብ ህጎች ይሆናሉ። በአእምሮ ጤና ዙሪያ የሚሰሩ የኪነጥበብ ስራዎችም በአዎንታም ሆነ በአሉታ፥ በፖሊሲ ዙሪያ የሚታከኩ ስለሚሆኑ ሊታሰብባቸው ይገባል። ታካሚዎች ላይ ስለሚደርሱ ጥቃቶች ሲወራ፥ ህክምናውን እንዲያቋርጥ ማስገደድም ራሱን የቻለ ጥቃት ነው።

“መባ”ላይ፥ ወደ መጨረሻው… የስኪዞፍረኒያ ታካሚዋ ምህረት፥ መጀመሪያ “እኔ እብድ አይደለሁም” ማለቷን ባቆመች ጊዜ፥ “እዚህ ላንቺ የሚሆን መድኃኒት የለንም።” ሲሏት (ስኪዞፍረኒያ ታመው የዳኑ ዙሪያችን ያሉ ሰዎች መኖራቸውን ልብ ይሏል።)፥ “እኔ እኮ እብድ ነኝ” ብላ ህክምና እንደሚያሻት ስትገልጽ ትታያለች። ብዙም ሳይቆይ፥ ታካሚዎቹን ሁሉ ነድቷቸው፣ ከግቢ አስወጥቶ “ሁላችሁም ተሽሏችኋል። ሂዱ! መባ የሰጣችሁን ለዓለም ስጡ።” ብሎ በሩን ከውጭ ሲዘጋባቸው፥ ፍላጎታቸውን አውቆ እና ቤተሰብ አማክሮ አይደለም። ስለወደፊት እጣፈንታቸውና ስለሚገቡበት ቦታም አልተጨነቀም።

‘ራስ ሳይጠና ጉተና’

ፊልም ለኪነጥበባዊ ውበቱ ብቻ ተብሎ ሊሰራ ይችላል። ደግሞ አገራዊና ማኅበራዊ ጉዳይ ሲያነሳ በአግባቡና ነባራዊ ሁኔታን ከግምት እንዲከት ይጠበቃል። ሳያውቁ የሚነሱ ከሆነ፥ ምክሩ “ከመጠምጠም መማር ይቅደም” ነው የሚሆነው። የፊልም ስራ ባለሞያ እንደሚያሻው ሁሉ፥ ህክምናውም ባለሞያ ያሻዋል። ይህንን ማንሳቴ፥ ዳይሬክተሯ ቅድስት ይልማ አማኑኤል ሆስፒታል ሄዳ ከባለሞያ ጋር ስላደረገችው ቆይታ ስለሰማሁ ነው። ሲጀመር፥ እዚያ የሄደችው ለማማከር ሳይሆን፣ የሆስፒታሉን Electroconvulsive therapy (ECT) ለመጠቀም ትብብር ጥየቃ ነበር። ያናገራት ባለሞያ ስለስክሪፕቷ አንዳንድ ነገሮችን አውርቷት፥ ‘መስተካከል ያሉባቸው ነገሮች አሉ። በሞያው ያለውን አስተያየት እንድንሰጥሽ፥ የፊልሙን ጽሁፍ ብትሰጪንም እንተባበርሻለን።’ ሲላት፥ “ከ70% በካይ ቀረጻው ሄዷልና የምቀይረው ነገር የለም” ብላ ነበር የመለሰችለት። (ሰኞ ታህሳስ 18/2008 ከሸገር 102.1 ታዲያስ አዲስ ጋር በነበራት ቆይታ ግን “መባን ለመስራት ወደ 6 ወር አካባቢ አማኑኤል ሆስፒታል ነበርኩ። እኔ ብቻ ሳይሆን ተዋንያኑም እዛ ነበሩ።” ብላ ተናግራለች። እስካሁን፥ ይሄ ሆስፒታሉ ከሚያውቀው ጋር እንደሚጣረስ ነው ያረጋገጥኩት።)

‘ከዚህ ባሻገር፥ ኪነ ጥበብ ህብረተሰብን ከአገልግሎቶች ጋር የሚያገናኝ ድልድይ ነው። በአእምሮ ጤና ዙሪያ እኛ አገር ብዙ ስራዎች አልተሰሩም። ታማሚዎቹን ከሰውነት ተራ የወጡ አድርጎ መቁጠርና እየተከተሉ መጎነታተል፣ ደግሞ መሸሽና መሮጥ የሚስተዋሉ የየእለት ክስተቶች ናቸው። ታዲያ ይህኔ ነው፥ “መች የጸደቀውን ዛፍ ነው፥ ልንቆርጠው መጋዝ የምናሰራለት?” ብሎ መጠየቅ የሚገባው። ተቋማቱን ማጠናከር፣ ለተጠቃሚዎች ግንዛቤ ማስፋትና ከኅብረተሰቡ ጋር ማቀራረብ፥ ከአንድ ‘ተራማጅ ሀሳብ’ ካነሳ፣ ተራማጅ የሆነ የኪነጥበብ ባለሞያ ቡድን የሚጠበቅ ነው። ለማንኳሰሱና ለማራራቁ ግን፥ ማኅበረሰቡ በቂና የጠነከረ የማግለል ልማድ አለው።

‘በጓን ለማድነቅ ፍየሏን ማረድ’ ለምን?

ፊልሙ የተሰራበት ዓላማ፥ “ተቋማትን ማፍረስን ስለማቀንቀን አይደለም” ካልን፥ “ፍቅርን ስለመስበክ” ይሆናል። ይህንንም ያጠናክርልን ዘንድ፥ የዶ/ር መባ ፍጹማዊነትና ፍቅርን ሰባኪነት፣ ስለፍቅር ፍቱን መድኃኒትነት የሚናገር የዶ/ር ካትሪን ሀምሊን ጥቅስ በፍሬም ተሰቅሎ መታየቱና፣ ዶ/ር ቤዛ በተራዋ ታማሚ ሆና “ምንም ዓይነት የጎን ጉዳት (side effect) የሌለው መድኃኒት ፍቅር ብቻ ነው።” ብላ ስትናገር፥ ፊልሙ ማስረጽ የፈለገው ዋና ጉዳይ ፍቅር እንደሆነ እንገነዘባለን።

በርግጥ ፍቅር ጥሩ ነው። ሆኖም፥ ፍቅር በሕክምና እና በሰዎች የመታከም መብት ዋጋ አይሰበክም። ዶ/ር ካትሪን ሀምሊን ስለፍቅር ፍቱን መድኃኒት ሲሰብኩ፥ በፊስቱላ የተጠቁ ታካሚዎቻቸውን ፍቅር ሰጥተው ብቻ ከነቁስልና ሰባራ ልባቸው እየላኳቸው አይደለም። ከየተጣሉበት ለቅመው ሲያመጧቸው እንጂ በር ከፍተው “ሂዱ ከዚ! ለእናንተ መድኃኒት የለም። በፍቅር ኑሩ።” ብለው ተቋማቸውንም አልዘጉም። ይልቅስ ‘አስፈላጊውን ቀዶ ጥገና፣ እንክብካቤና ድጋፍ ለማድረግ፥ እርሾው ፍቅር ነው’ ሲሉን፥ በፍቅር ተስበው መጥተው፣ ተጠቂዎችን በፍቅር ጠርተው የእኛን ትልቅ የቤት ስራ እየሰሩልን ነው እንጂ።

ከሞላ ጎደል ስናየው፥ “መባ” የሚሰጠን ስጦታ ጊዜውንና የአገራችንን ሁኔታ የዋጀ አይደለም።

ሰላም!